Hai học sinh người H'mông giành giải thưởng khoa học kỹ thuật cấp Quốc gia
 Lý A Thồ và Dì A Tráng nhận Giấy khen của Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh. |
Xã Dào San, huyện Phong Thổ là xã vùng cao biên giới có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn, thời tiết khắc nghiệt. Nằm ở độ cao 1800 mét so với mực nước biển nên nhiệt độ nơi đây thường rất thấp, mùa đông nhiệt độ trung bình khoảng 5oC, mùa hè khoảng 18oC. Trong sinh hoạt thường ngày, đồng bào nơi đây thường sử dụng củi để đun nấu và sưởi ấm, còn với các em học sinh bán trú phải mang củi từ nhà đến trường để đun nấu, mỗi bạn phải mang từ 35kg đến 40kg củi khô sử dụng trong một tháng. Vào những tháng mùa đông, việc đông học sinh cùng phải sử dụng nước đã gặp nhiều khó khăn, thậm chí nhiều em do ngại nên phải đợi về nhà để tắm - Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến nhiều em học sinh nghỉ học.
Trong quá trình học tập, Lý A Thồ và Dì A Tráng, học sinh lớp 11 Trường THPT Dào San đã quan sát loại bếp mà người dân và các trường học sử dụng là bếp kiềng hoặc bếp lò. Các em thấy những loại bếp này nhiều nhược điểm như: Tốn kém nhiên liệu do thất thoát nhiệt, gây khói bụi làm cho tường và trần nhà bị bám nhiều bụi đen bẩn, gây hại cho sức khỏe con người… Từ đó, các em đã nẩy ra ý tưởng: Làm thế nào để cải tiến một bếp củi có thể giảm được hiện tượng khói bụi lại có thể giảm thất thoát nhiệt, tiết kiệm củi, vừa có thể đun được thật nhiều nước nóng cho đồng bào và các bạn học sinh của chúng em dùng? Từ đó, Dự án “ Bếp củi cải tiến” đã được các em trình bày với thầy giáo Vũ Ngọc Thuyết giảng dạy bộ môn Vật lý để nhờ thầy hướng dẫn, nghiên cứu thực hiện.
Quá trình nghiên cứu, quan sát và làm thực nghiệm của ba thầy trò đã diễn ra ròng rã suốt 3 tháng (từ tháng 10 đến tháng 12/2015). Cứ sau giờ học, thầy trò lại kiên trì đi đến từ bếp củi nhà dân đến bếp của trường để quan sát, ghi chép, tính toán rồi bắt tay làm thử, chưa đạt yêu cầu lại tiếp tục thực hiện lại. Thầy giáo Vũ Ngọc Thuyết cho biết: Tập trung vào nghiên cứu mới thấy cũng có rất nhiều vấn đề cần phải tính toán, thầy trò còn tìm hiểu về cả vật liệu xây bếp rồi bắt đầu mới làm mô hình thử nghiệm.
Lý A Thồ, trưởng nhóm dự án giới thiệu: Mô hình bếp củi cải tiến thử nghiệm được xây bằng các vật liệu gồm cát, đá, xi măng chịu nhiệt, gạch, thép. Đây đều là những vật liệu có sẵn, giá rẻ và dễ thi công mà lứa tuổi chúng em cũng có thể tự thực hiện được. Bếp củi cải tiến được đúc bằng bê tông có hệ thống ống khói, bể nước, khóa nước, buồng đốt, bệ đặt nồi và cửa đốt. Khi cho củi vào cửa đốt để đun nấu, nhiệt lượng trong buồng đốt sẽ đồng thời đun nóng bể nước, có thể tiết kiệm được khoảng 35% số củi so với bếp thường của người dân... Một mô hình bếp củi cải tiến loại nhỏ giá trị khoảng ba trăm nghìn, loại bếp lớn sử dụng cho cả trường học thì giá khoảng 2 – 3 triệu đồng.
Mô hình bếp cải tiến của 2 em học sinh
Với những sáng tạo trên, nhóm nghiên cứu đã đăng ký tham gia Cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật cấp tỉnh dành cho học sinh bậc THCS và THPT năm học 2015 - 2016 tỉnh Lai Châu với mục đích ban đầu là có một sân chơi khoa học, có sự cọ xát và lấy kinh nghiệm thực tiễn. Nhưng niềm vui cho cả thầy và trò là Dự án trên không chỉ dừng lại ở giải Nhì cấp tỉnh mà còn đạt giải Khuyến khích Cuộc thi khoa học, kỹ thuật cấp Quốc gia 2016 dành cho học sinh trung học khu vực phía Bắc. “Đây không chỉ là sự động viên rất lớn với ba thầy trò mà còn là niềm tự hào của nhà trường và khích lệ các em học sinh có những ý tưởng sáng tạo mới xuất phát từ thực tiễn cuộc sống” – Thầy Vũ Ngọc Thuyết vui vẻ cho biết.
Sáng tạo để giúp các bạn học sinh giảm bớt khó khăn trong sinh hoạt, nhất là vào mùa đông, tuy nhiên cũng theo nhóm nghiên cứu thì đến nay độ bền, tuổi thọ của bếp chưa kiểm tra được, cộng với sự hạn chế về kinh phí nên việc ứng dụng vào thực tiễn còn gặp khó khăn. Dù thế, với một địa bàn còn nhiều khó khăn như 8 xã khu vực vùng cao huyện Phong Thổ thì việc hai em học sinh đạt giải thưởng về sáng tạo khoa học kỹ thuật sẽ là cơ sở khuyến khích nhiều học sinh tham gia nghiên cứu khoa học, sáng tạo kỹ thuật, công nghệ và vận dụng được kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn trong cuộc sống; góp phần đổi mới hình thức tổ chức dạy và học, đổi mới phương pháp đánh giá học sinh; phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, nâng cao chất lượng dạy và học...
Chanh Nguyễn