Quản lý rác sinh hoạt và rác thải nhựa - Trách nhiệm chung của doanh nghiệp, cộng đồng và mỗi người dân

Phát biểu thảo luận tại Hội trường, đại biểu Hoàng Quốc Khánh - Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lai Châu kiến nghị đẩy mạnh phân loại rác tại nguồn và quản lý rác thải nhựa. Đại biểu cho rằng báo cáo giám sát đã phản ánh đầy đủ những kết quả đạt được, chỉ rõ tồn tại, nguyên nhân và đề xuất kiến nghị xác đáng, phù hợp thực tiễn. Tuy nhiên, từ thực tiễn cơ sở, đại biểu đề nghị làm rõ và tập trung giải pháp ở hai nội dung trọng tâm: Phân loại rác tại nguồn và xử lý rác thải sinh hoạt từ nhựa.

Đại biểu dẫn Điều 75, 76 của Luật Bảo vệ môi trường, trong đó quy định rõ trách nhiệm của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trong việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt. Tuy nhiên, đến ngày 30/6/2025, mới có 32/63 địa phương triển khai phân loại rác sinh hoạt ở các quy mô khác nhau. Bình quân mỗi ngày, cả nước phát sinh khoảng 69.400 tấn rác sinh hoạt, phần lớn chưa được phân loại tại nguồn mà vẫn thu gom, vận chuyển và xử lý chung, chủ yếu bằng hình thức chôn lấp (chiếm gần 63%), còn lại là xử lý bằng hình thức đốt. Một số đô thị lớn đã thí điểm phân loại nhưng kết quả còn hạn chế, thiếu đồng bộ giữa các khâu thu gom - vận chuyển - xử lý.

Theo đại biểu, nguyên nhân chủ yếu là việc tổ chức thi hành pháp luật chưa quyết liệt, đồng bộ, thiếu hiệu quả; khi rác đã được phân loại tại hộ gia đình nhưng vẫn bị thu gom chung, do vậy chưa khuyến khích người dân phân loại rác; bên cạnh đó chính sách hỗ trợ, khuyến khích thực hiện phân loại rác tại nguồn còn ít, thiếu mô hình điểm hiệu quả; hạ tầng và công nghệ xử lý rác chưa đáp ứng yêu cầu, nhu cầu đầu tư lớn, trong khi đó nguồn kinh phí của địa phương hạn hẹp, việc huy động xã hội hóa khó khăn, kinh phí nhà nước đầu tư chưa tương xứng, dẫn đến việc thực hiện các quy định pháp luật kém hiệu quả.

Đại biểu nhấn mạnh: “Phân loại rác tại nguồn là giải pháp căn cơ hướng tới lối sống xanh, tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi trường bền vững; cần sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội, đặc biệt là ý thức tự giác của mỗi người dân trong việc giữ gìn môi trường sống Xanh - Sạch - Đẹp - An toàn”.

Đề cập đến rác thải nhựa, đại biểu cho biết hệ thống pháp lý hiện nay đã khá đầy đủ, đặc biệt là sau khi Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP có hiệu lực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, mỗi năm Việt Nam phát sinh hàng triệu tấn rác thải nhựa, chỉ khoảng 27% được thu gom và tái chế. Thói quen sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần còn phổ biến, hạ tầng thu gom và tái chế chưa đáp ứng, trong khi lượng phế liệu nhựa nhập khẩu vẫn lớn.

Đại biểu đề nghị Chính phủ tổng kết, đánh giá việc thực hiện Quyết định số 1316/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý rác thải nhựa giai đoạn 2021-2025, để điều chỉnh lộ trình, phân bổ nguồn lực và nhân rộng mô hình hiệu quả, đồng thời cần triển khai mạnh mẽ các giải pháp: Triển khai chiến dịch truyền thông quốc gia liên tục, tích hợp với giáo dục ở trường học, lực lượng bán lẻ và cộng đồng. Thực hiện nghiêm trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu phải chịu trách nhiệm về sản phẩm của mình trong toàn bộ vòng đời, đặc biệt là sản phẩm sau khi trở thành chất thải. Khuyến khích, ưu đãi đầu tư vào công nghệ tái chế chất lượng cao và phát triển chuỗi giá trị sử dụng nhựa tái chế trong sản xuất vật liệu xây dựng, bao bì bền vững. Tăng cường hệ thống thu gom, phân loại tại nguồn, đặc biệt ở chợ, siêu thị, khu dân cư.

Đại biểu nhấn mạnh: “Quản lý rác thải nhựa không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan Nhà nước mà là trách nhiệm chung của doanh nghiệp, cộng đồng và mỗi người dân. Thành công phụ thuộc vào quyết tâm chính trị, cơ chế pháp luật chặt chẽ và sự thay đổi hành vi tiêu dùng”...