Nên phát triển thảo quả với tỷ lệ thích hợp

Toàn tỉnh có trên 5.000ha diện tích trồng cây thảo quả, trong đó huyện Tam Đường có diện tích lớn với khoảng 1.000ha. Đây cũng là huyện chịu ảnh hưởng nặng nề của thời tiết dẫn đến năng suất thảo quả giảm mạnh. Xã Nùng Nàng là một điển hình. Đây là địa bàn có diện tích rừng phòng hộ rất lớn (khoảng 700ha) nên người dân đã tận dụng độ ẩm dưới tán rừng để trồng cây thảo quả. Theo ông Nguyễn Xuân Khắc – Phó Chủ tịch UBND xã, đến nay, người dân trong xã đã mở rộng diện tích trồng thảo quả lên 166ha. Hàng năm, điều kiện thời tiết thuận lợi tức là có mưa trong mùa ra hoa, độ ẩm cao thì rất tốt cho quá trình đậu hạt của thảo quả, năng suất bình quân sẽ đạt 4 tạ/ha, nhờ vậy, có gia đình thu hoạch cao nhất từ thảo quả lên tới 300 triệu đồng. Tuy nhiên, năm nay do diễn biến bất thường của thời tiết, ít mưa, nắng hanh kéo dài nên ảnh hưởng lớn tới việc ra hoa và đậu hạt của loại cây này. Vì vậy với năng suất thu được năm nay thu nhập của người dân có lẽ chỉ bằng 1/10 so với các năm.

Đến trực tiếp các bản, được bà con cho biết, chúng tôi mới cảm nhận rõ nét mùa “thảo quả trắng” như thế nào. Chị Hảng Thị Sua ở bản Nùng Nàng nói: Gia đình tôi có 5ha diện tích trồng cây thảo quả. Mọi năm, sau khi thảo quả sấy khô, bán cho các tư thương, thu về 140 triệu đồng nhưng năm nay thu nhập chỉ khoảng 13 triệu đồng. Tết này có lẽ không vui như mọi năm. Khi chúng tôi hỏi về thảo quả, chị Giàng Thị Dung (bản Sáy San 1) buồn bã: “Từ mức thu nhập trung bình 180 triệu đồng nhờ trồng thảo quả, năm nay chỉ thu về khoảng 15 triệu đồng. Nguồn thu thảo quả là món tiền chính để vợ chồng nuôi các con ăn học ở xa. Năm nay thảo quả mất mùa, tôi lại phải đi vay mượn của anh em họ hàng thôi”.

Ngoài Tam Đường, Phong Thổ cũng là huyện có diện tích thảo quả lớn. Theo thống kê, năm 2013, toàn huyện trồng 1.149ha thảo quả, trong đó trên 57ha là diện tích trồng mới, trồng lại. Riêng diện tích thảo quả trồng để kinh doanh lên đến 921ha. Tuy nhiên, do thời tiết nắng nóng, độ ẩm thấp vào thời điểm thảo quả ra hoa và kết quả, nên ảnh hưởng lớn đến năng suất. Ngoài ra, một số diện tích do chuột phá hại cũng không cho thu hoạch. Trong đó, Mù Sang là xã chịu ảnh hưởng nặng nề nhất với 5ha thảo quả bị mất trắng và giảm năng suất. Sản lượng thảo quả khô năm nay của huyện chỉ đạt 77 tấn (giảm 93 tấn); năng suất đạt 0,91 tạ/ha (giảm 1,07 tạ/ha) so với năm 2012).

Ông Hà Văn Um – Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho rằng, hiện nay thảo quả là một trong những cây trồng mang nặng tính tự phát của bà con, đặc biệt ở những khu vực có diện tích rừng phòng hộ, khoanh nuôi tái sinh lớn, có tán cây và độ ẩm cao. Trước đây, tỉnh có chủ trương hỗ trợ giống, phân bón cho người dân trồng thảo quả nhưng vài năm trở lại đây, tỉnh không khuyến khích trồng, chỉ chỉ đạo sản xuất ở mức độ bình thường bởi số lượng người trồng không nhiều, chỉ tập trung ở những bản xa, dân cư thưa thớt. Mặt khác, qua kiểm tra cho thấy, người dân để có đất trồng thảo quả đã phá nhổ các loại cây nhỏ dưới tán rừng dẫn đến phá vỡ diễn thế sinh thái rừng. Do vậy, tỉnh cũng khuyến cáo bà con trồng thảo quả nhưng không được phát dọn, chặt phá các loại cây con và chỉ trồng thảo quả ở những khe suối, khu vực đất ẩm.

Dù đây là cây xóa đói giảm nghèo hữu ích đối với đời sống của bà con các dân tộc vùng cao với những ưu điểm vốn có như ít phải đầu tư công chăm sóc, phân bón; bán với giá cao. Tuy nhiên, cũng theo ông Hà Văn Um, vấn đề tiêu thụ đang được đặt ra khi thị trường thu mua phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc và rất bấp bênh. Có thời điểm giá cao nhất lên tới 180.000 đồng/kg nhưng khi tư thương ép giá hạ xuống còn 60.000 đồng/kg thảo quả khô. Đây cũng chỉ là mặt hàng nông sản được vận chuyển tiêu thụ qua đường tiểu ngạch, không mang lại doanh thu cho tỉnh. Mặt khác, khi thu hoạch thảo quả xong, bà con nông dân thường đào lò, sấy ngay tại rừng và phải chặt phá cây rừng làm củi với khối lượng lớn. Với những lí do nêu trên, tỉnh có chủ trương không mở rộng thêm diện tích trồng thảo quả mà chỉ trồng với tỷ lệ thích hợp. Có như thế, người dân mới vừa tham gia phát triển kinh tế, vừa giữ được rừng.

Hải Anh