"Bàn tay nặn bột" – Phương pháp dạy học tích cực ở Lai Châu

Một tiết học theo phương pháp "Bàn tay nặn bột" của các em học sinh tiểu học thành phố Lai Châu (Ảnh: laichau.edu.vn)

Được Sở Giáo dục và Đào tạo lựa chọn thực hiện thí điểm phương pháp dạy "Bàn tay nặn bột" từ năm 2012 với 2 lớp, Trường Tiểu học số 1 thành phố Lai Châu đã triển khai thực hiện theo đúng tài liệu hướng dẫn và các kiến thức đã được tập huấn. Một tiết học về chủ đề tự nhiên xã hội, cô giáo sẽ thông báo trước để học sinh trong lớp có thời gian chuẩn bị các tài liệu, đọc kiến thức trên mạng hoặc sách báo, quan sát thực tế xung quanh để hôm sau vào lớp tham gia xây dựng bài từ những điều mình đã có được. Từ kiến thức các em đưa ra, cô giáo sẽ hướng dẫn thêm và hướng vào bài giảng trong sách giáo khoa – từ đó các em sẽ hiểu bài theo một cách thực tế nhất, hiểu sâu và thu hoạch được nhiều kiến thức hơn so với cách học trước đây là phụ thuộc sách giáo khoa và nghe cô giáo giảng.

Cô giáo Trần Thị Màu, Hiệu trưởng nhà trường cho biết: “Bàn tay nặn bột” là phương pháp dạy học tích cực, thích hợp cho việc giảng dạy các kiến thức khoa học tự nhiên đối với bậc tiểu học và trung học cơ sở, khi học sinh đang ở giai đoạn bắt đầu tìm hiểu mạnh mẽ các kiến thức khoa học, hình thành các khái niệm cơ bản về khoa học. Phương pháp có thể phát huy tối đa khả năng tự học và sáng tạo của học sinh, giúp các em tự phát hiện và giải quyết vấn đề thông qua tiến hành thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu hay điều tra. Nhờ đó học sinh hình thành khả năng suy luận theo phương pháp nghiên cứu từ nhỏ, góp phần hình thành tác phong và phương pháp làm việc của một nhà khoa học khi các em trưởng thành.

Hiện nay Trường Tiểu học số 1 thành phố đã nhân rộng phương pháp dạy này lên 17 trong tổng số 23 lớp (trừ 5 lớp của khối lớp 1) bởi hiệu quả của phương pháp dạy này. Tuy nhiên theo cô Trần Thị Màu, do lớp học đông học sinh, điều kiện cơ sở vật chất chưa đảm bảo nên mỗi tháng, giáo viên chỉ triển khai từ 1 - 2 tiết học theo phương pháp này. Nhưng đây là phương pháp kích thích khả năng sáng tạo của học sinh, giúp các em hào hứng với môn học của mình hơn nên mang lại hiệu quả tốt hơn so với cách học truyền thống.

Được biết từ năng 2012, tỉnh Lai Châu đã thí điểm ở cấp Tiểu học và Trung học cơ sở với tổng số 13 trường với 57 lớp học (trong đó tiểu học 4 lớp, Trung học cơ sở là 53 lớp) tại các Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Lai Châu, Tân Uyên, Tam Đường và Phong Thổ. Với bậc Tiểu học, từ năm học 2013 - 2014, Sở Giáo dục và Đào tạo đã triển khai nhân rộng tới các trường thuộc Dự án SEQAP, VNEN và một số trường có đủ điều kiện về cơ sở vật chất khác. Trên cơ sở đó, các nhà trường đã chủ động xây dựng kế hoạch giảng dạy cụ thể, tổ chức tập huấn lại cho giáo viên trong trường để bước đầu tất cả giáo viên được tiếp cận và quen dần với phương pháp. Tổ chức dạy phương pháp bàn tay nặn bột ở môn tự nhiên - xã hội lớp 1; 2; 3 và môn khoa học lớp 4 và lớp 5. Dự giờ, rút kinh nghiệm và tư vấn giúp giáo viên có định hướng tổ chức lớp học và giảng dạy tốt hơn. Hầu hết các giáo viên sau khi được tập huấn tại nhà trường đã tích cực vận dụng thí điểm về phương pháp mới và bước đầu mang lại hiệu quả thiết thực. Trên cơ sở hiệu quả phương pháp dạy “Bàn tay nặn bột” mang lại, trong năm học 2015-2016, đã có 8/8 Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, thành phố triển khai dạy học phương pháp “Bàn tay nặn bột” với 147 trường, 1.825 lớp và 32.830 học sinh tham gia. Trong năm học đã tập huấn được cho 200 giáo viên và tạo ra được 27 sản phẩm với 10 chủ đề và 16 bài.

Đối với cấp Trung học cơ sở, triển khai muộn hơn (năm 2013) nhưng với hiệu quả thiết thực trong phương pháp dạy và học, từ năm học 2014-2015, Sở Giáo dục và Đào tạo đã đưa phương pháp “Bàn tay nặn bột” tới tất cả các trường Trung học cơ sở và khuyến khích giáo viên các đơn vị chủ động thực hiện. Năm học 2015-2016, toàn Ngành đã tổ chức triển khai thực hiện được 76 trường với 303 lớp và 14.008 học sinh tham gia. Kết thúc năm học 2015-2016, tổ chức tập huấn cho 772 giáo viên và tạo ra được 209 sản phẩm.

Ông Đinh Trung Tuấn, Phó Giám đốc Sở Giáo dục & Đào tạo tỉnh Lai Châu cho biết: Giảng dạy theo phương pháp “Bàn tay nặn bột” bắt buộc giáo viên phải năng động, không theo một khuôn mẫu nhất định (một giáo án nhất định). Giáo viên được quyền biên soạn tiến trình giảng dạy của mình phù hợp với từng đối tượng học sinh, từng lớp học. Triển khai phương pháp “Bàn tay nặn bột”, hiệu quả thấy rõ là học sinh hứng thú trong học tập, tích cực tìm tòi, khám phá thế giới tự nhiên xung quanh các em. Đặc biệt với các môn học tự nhiên xã hội, các em đã tự chiếm lĩnh những kiến thức khoa học, nhớ lâu về những kiến thức đã khám phá được và yêu thích thế giới tự nhiên và say mê khoa học. Không chỉ thế, với phương pháp này đã tạo cho học sinh kĩ năng hợp tác, làm việc theo nhóm, thói quen độc lập suy nghĩ để đưa ra được những dự đoán, những sáng tạo trong học tập và hành động; tăng kĩ năng phát triển ngôn ngữ nói và viết.

Mục tiêu của phương pháp “Bàn tay nặn bột” là tạo nên tính tò mò, khám phá và say mê khoa học của học sinh. Với một tỉnh còn nhiều khó khăn như Lai Châu thì theo ông Đinh Trung Tuấn, để “Bàn tay nặn bột” phát huy được hiệu quả tốt hơn nữa, đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo bổ sung cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các trường, đặc biệt là các trường vùng sâu, vùng xa và tài liệu hướng dẫn cho giáo viên và học sinh./.

Nguyễn Duy