Dẻo thơm bánh chưng đen của người Dao Khâu huyện Sìn Hồ

Bánh chưng đen của người Dao khâu cũng là một loại bánh chưng được làm từ nguyên liệu gạo nếp, thịt lợn. Tuy nhiên để làm loại bánh chưng này thì gạo nếp sẽ được nhuộm đen. Khi luộc xong, bánh có màu đen rất đều và đẹp mắt, vì thế mà người Dao khâu gọi là bánh cbưng đen.

 

Để làm được những chiếc bánh chưng đen thơm ngon ngày Tết, người Dao khâu phải vào rừng sâu tìm lá mây rừng. Bà con cho rằng cây mây rừng là một trong những vị thuốc chữa đươc bệnh vô sinh, tốt cho việc tiêu hóa, lá lại rất thơm do vậy gói bánh bằng lá mây rừng sẽ vừa tạo được vị thơm ngon cho bánh, vừa chữa được bệnh. Lá mây rừng sau khi rửa sạch sẽ được mang đi luộc rồi lau khô để lá mềm dễ gói. Gạo nếp chọn để gói bánh chưng đen là loại gạo nếp trắng thơm dẻo được nhuộm đen bằng bột than của cây Tạ Chiểm chứ không phải làm từ nếp cẩm hay là loại gạo nếp có màu đen tự nhiên như nhiều người tưởng.  Chị Chẻo Mý Quang, ở bản Dao, thị trấn Sìn Hồ, tỉnh  Lai Châu cho biết: Để làm được loại bánh chưng đen ngon thì công đoạn nhuộm gạo là quan trọng nhất. Muốn có được màu bánh đẹp bóng thì phải kiếm được loại cây Tạ Chiểm già mang phơi khô rồi đốt thành than, sau đó nghiền thành bột mịn để nhuộm với gạo nếp thơm.

 

Công đoạn cầu kỳ nhất là trộn bột than cây Tạ Chiểm với gạo sao cho hạt gạo đen nhánh mới đạt. Ngoài ra, trước khi gói bánh , việc chuẩn bị nhân bánh cũng rất quan trọng. Bà con rang thơm quả thảo quả, giã mịn trộn với thịt mỡ lợn đã cắt dài độ một gang tay, rồi trộn thêm ít muối tạo vị đậm đà cho bánh. Theo chị Tẩn Xoang Mẩy ở bản Sang Tang Ngai, xã Phăng Xô Lin thì làm bánh chưng đen cũng rất cầu kỳ. Bởi vậy ngay từ tháng 10 âm lịch chị đã vào rừng để hái lá mây và kiếm cây nhuộm gạo đen. Nhân bánh ngoài thịt mỡ lợn ngon thì nhất định phải có một chút thảo quả để khi ăn bánh không bị nóng cổ mà lại lành bụng, không bị đầy, bị chướng. Bánh chưng đen ngày tết được  bà con ưa chuộng không chỉ bởi hương vị thơm ngon, mà còn vì bánh để được rất lâu, đến hết tháng giêng bánh mang lên nương ăn vẫn rất thơm ngon.

 

Gói bánh chưng đen đơn giản, không cầu kỳ nhưng đòi hỏi sự khéo léo của người phụ nữ. Sau khi đủ nguyên liệu thì các mẹ, các chị sẽ cùng ngồi để gói bánh. Gạo nhuộm đen được xúc vào chiếc lá mây đã xếp sẵn, cho thêm nhân thịt, rồi gói thành những chiếc bánh dài, sau đó mới đem luộc chín. Trong đêm 30 Tết, con cháu trong gia đình cùng vây quanh bếp lửa hồng đón giao thừa, nấu nồi bánh chưng đen và trò chuyện đón năm mới. Anh Chẻo A Sinh, ở khu 5, thị trấn Sìn Hồ cho biết: Tục làm bánh chưng đen có từ lâu lắm rồi, cũng không biết do đâu mà có nhưng từ ông bà tổ tiên truyền lại và nó đã trở thành phong tục trong mỗi gia đình người Dao huyện Sìn Hồ. Đêm 30 tết, con cháu quay quần bên nhau luộc bánh đến giao thừa thì cũng là lúc bánh chín. Người lớn trong nhà sẽ vớt những chiếc bánh chưng thơm ngon để cúng tổ tiên ngày tết. Loại bánh này có ý nghĩa cầu cho sung túc, đầy đủ, năm mới lụa gạo đầy nhà, gia đình được trong ấm ngoài êm.

 

Với sự thơm dẻo và độc đáo, bánh chưng đen- loại bánh mang đậm hương vị mộc mạc của núi rừng đã góp phần làm phong phú thêm văn hóa ẩm thực của người Dao Sìn Hồ trong những ngày Tết.