Sửa đổi Luật Xây dựng bảo đảm đồng bộ pháp luật, cắt giảm thủ tục, khuyến khích đổi mới

Bộ Xây dựng cần rà soát toàn bộ hệ thống quy định hiện hành, tập trung sửa những vướng mắc phát sinh từ thực tiễn, nhất là những điểm "vướng" do chính Luật Xây dựng hiện hành quy định; quyết tâm xử lý tình trạng trùng lặp, chồng chéo giữa Luật Xây dựng với Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, Dự thảo Luật Quản lý phát triển đô thị và các luật khác trong lĩnh vực quản lý. Việc sửa đổi phải hướng tới một hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất cao.

Phó Thủ tướng lưu ý, khó khăn phát sinh từ chính Luật Xây dựng hiện hành thì sửa ngay; từ luật khác nhưng chưa sửa thì đưa vào đây để xử lý; liên quan đến các luật đang sửa (như Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư, Luật Đất đai…) thì gom nhóm lại và chuyển sang quá trình sửa của các luật đó.

Nâng cao hiệu quả quản trị trong đầu tư xây dựng

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết, việc xây dựng Dự thảo Luật nhằm tiếp tục cụ thể hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước theo hướng xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi, thông thoáng, minh bạch, an toàn, chi phí tuân thủ thấp; cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh; đơn giản hóa thủ tục hành chính trong hoạt động đầu tư, xây dựng; khắc phục những hạn chế, bất cập trong thực tiễn; bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Một là đổi mới phương thức, nâng cao hiệu quả quản trị trong đầu tư xây dựng.

Chuyển từ phân loại dự án theo nguồn vốn sang hình thức đầu tư (đầu tư công, đối tác công tư, đầu tư trực tiếp kinh doanh), khắc phục bất cập trong xác định nguồn vốn. Hình thức quản lý dự án rút gọn từ 6 xuống còn 2 hình thức (Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng và chủ đầu tư tự tổ chức quản lý). Quy định rõ khái niệm, nội dung, cách thức quản lý chi phí; làm rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng; gắn với từng giai đoạn thiết kế. Bổ sung công cụ định mức, giá xây dựng, sử dụng linh hoạt, thuận tiện. Sửa đổi, bổ sung nội dung, hình thức hợp đồng để bảo đảm thống nhất với Bộ luật Dân sự và các luật liên quan; tăng tính minh bạch, công bằng, khả thi; đơn giản hóa thủ tục, nhất là thanh lý hợp đồng.

Bổ sung quy định về áp dụng BIM, GIS, trí tuệ nhân tạo trong hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng; định danh hóa từng công trình từ khâu quy hoạch, thẩm định, cấp phép đến nghiệm thu, quyết toán.

Hai là cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư, kinh doanh.

Người quyết định đầu tư được lựa chọn phương án thiết kế tùy theo tính chất, độ phức tạp của công trình, nhằm rút ngắn thủ tục.

Cơ quan chuyên môn thẩm định dự án chỉ tập trung vào an toàn xây dựng, phòng cháy, chữa cháy, tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn và sự phù hợp với quy hoạch; các nội dung khác phân quyền cho chủ đầu tư; thay vì hai bước thẩm định (thiết kế cơ sở và sau thiết kế cơ sở), chỉ còn một bước thẩm định thiết kế cơ sở.

Miễn giấy phép xây dựng đối với dự án đã được cơ quan chuyên môn thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi; công trình nhỏ, nhà ở riêng lẻ chưa có quy hoạch chi tiết vẫn phải xin giấy phép, có thể thực hiện trực tuyến.

Rà soát, cắt giảm đối tượng kiểm tra công tác nghiệm thu; đơn giản hóa điều kiện khởi công.

Bãi bỏ thủ tục cấp chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng cho tổ chức; cắt giảm lĩnh vực yêu cầu chứng chỉ hành nghề.

So với 8 nhóm thủ tục hành chính trong Luật Xây dựng hiện hành, Dự thảo Luật đề xuất bãi bỏ 3 nhóm, gồm: Thẩm định thiết kế sau thiết kế cơ sở; cấp chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng cho tổ chức; công nhận tổ chức xã hội nghề nghiệp đủ điều kiện cấp chứng chỉ. Các thủ tục còn lại được cắt giảm, đơn giản hóa và sẽ được quy định chi tiết tại nghị định hướng dẫn thi hành luật.

Ba là phân cấp quản lý từ Trung ương đến địa phương, đồng thời gắn trách nhiệm rõ ràng cho các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng, bảo đảm minh bạch, hiệu quả, trách nhiệm giải trình.

Bốn là chỉ quy định những vấn đề khung, nguyên tắc thuộc thẩm quyền Quốc hội; các quy định chi tiết giao Chính phủ quyết định.

Thứ trưởng Bùi Xuân Dũng cho biết, Dự thảo Luật có một số nội dung cần xin ý kiến. Cụ thể là quy định quản lý định mức, Bộ Xây dựng đề xuất phương án cho phép tổ chức áp dụng định mức do cơ quan nhà nước ban hành cho dự án đầu tư công; đồng thời cho phép tổ chức xây dựng, điều chỉnh, vận dụng hoặc sử dụng giá xây dựng trong trường hợp chưa có hoặc chưa phù hợp.

Bổ sung quy định cho phép cơ quan chủ quản được điều chỉnh nội bộ vốn giữa các dự án thành phần trong khi tổng mức đầu tư toàn dự án, mục tiêu, quy mô, tiến độ không thay đổi, sau đó báo cáo cấp có thẩm quyền, nhằm giảm bớt thủ tục.

Đề xuất "một cửa, một khóa" trong thẩm định, cấp phép xây dựng

Góp ý vào Dự thảo Luật, đại diện Bộ Tư pháp cho rằng Luật Xây dựng 2014 đã nhiều lần điều chỉnh, gây khó tra cứu, áp dụng, nên lần này cần sửa đổi toàn diện, hợp nhất các lần sửa trước. Dự thảo Luật phải tập trung vào những vướng mắc thuộc phạm vi Luật Xây dựng; tách quản lý dự án công và tư; đồng thời sửa đổi quy định về hợp đồng xây dựng và các nội dung kỹ thuật để đảm bảo khả thi.

Lãnh đạo Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam cũng kiến nghị làm rõ quyền hạn điều chỉnh hợp đồng của chủ đầu tư; cho phép tham khảo định mức, đơn giá nước ngoài; yêu cầu bảo lãnh thanh toán tối thiểu 30% giá trị hợp đồng để bảo vệ nhà thầu và bổ sung trách nhiệm thanh toán cho nhà thầu phụ. Ngoài ra, cần thống nhất quy định bảo hành giữa Luật Xây dựng và Luật Nhà ở, đồng thời yêu cầu giám đốc dự án, ban quản lý phải có chứng chỉ hành nghề.

Loại bỏ những quy định trùng lặp với luật khác

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đánh giá Bộ Xây dựng đã làm việc trách nhiệm, khoa học, cầu thị, tiếp thu nhiều ý kiến, tạo sự đồng thuận cao. Lãnh đạo, đại diện các bộ, ngành, địa phương, chuyên gia đóng góp sâu sát, đi thẳng vào các điều khoản, thể hiện sự nghiên cứu kỹ lưỡng.

Theo Phó Thủ tướng, các điều, khoản trong Dự thảo Luật cần phân loại thành 4 nhóm.

Thứ nhất là nhóm chỉnh sửa kỹ thuật, câu chữ để bảo đảm tính thống nhất với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Thứ hai là nhóm thay đổi chính sách, cần tập trung phân tích sâu, nhất là các vấn đề phân cấp, thẩm quyền và kỹ thuật quản lý.

Thứ ba là nhóm đơn giản hóa thủ tục hành chính, có thể cắt giảm 50% công đoạn, áp dụng cơ chế "một cửa, một bộ hồ sơ".

Thứ tư là nhóm về ứng dụng công nghệ thông tin và dữ liệu số trong quản lý xây dựng. "Chúng ta phải loại bỏ khỏi dự thảo những quy định trùng lặp với luật khác", Phó Thủ tướng nói.

Khuyến khích công nghệ mới, hướng tới công trình xanh, thông minh, chuyển đổi số

Cho ý kiến về một số vấn đề cụ thể, Phó Thủ tướng đề nghị cách phân loại dự án phải dựa trên tính chất công trình, mức độ phức tạp về công nghệ, ảnh hưởng đến an toàn, môi trường và xã hội. "Một khu đô thị vốn lớn nhưng kỹ thuật quen thuộc thì khác hẳn một cây cầu công nghệ mới lần đầu áp dụng. Cách phân loại phải sát thực tế hơn".

Từ đó, việc xác định đối tượng quản lý cần tập trung vào ba nhóm: Chủ đầu tư và chủ quản đầu tư; tư vấn thiết kế, giám sát, thẩm định; nhà thầu chính và phụ. Ngay cả hộ gia đình, tổ chức nhỏ khi tham gia xây dựng cũng là chủ thể phải được điều chỉnh, gắn với trách nhiệm hợp đồng, thanh toán, bảo hành và bảo vệ quyền lợi các bên.

Về thủ tục cấp phép xây dựng, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, đây là công cụ quản lý cuối cùng, bảo đảm công trình đáp ứng quy hoạch, thiết kế, phòng cháy chữa cháy, môi trường. Tuy nhiên, cần rút ngắn thời gian, tránh chồng chéo, đồng thời phân cấp nhưng vẫn giữ tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế về năng lực cán bộ, đơn vị tư vấn, giám sát, nhà thầu.

"Không nên sợ tên gọi giấy phép. Quan trọng là cải cách quy trình, nhiều thủ tục trong một bộ hồ sơ, một cửa, rõ thẩm quyền. Nếu hồ sơ thiết kế khả thi đã tích hợp đầy đủ các nội dung này thì việc cấp phép gần như chỉ mang tính khẳng định", Phó Thủ tướng trao đổi.

Chỉ ra tình trạng còn thiếu quy chuẩn, định mức, đơn giá trong lĩnh vực xây dựng khiến cả cơ quan Trung ương lẫn địa phương đều vướng, Phó Thủ tướng đề nghị mở hướng tham khảo, áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, công nghệ của nước sản xuất đối với những lĩnh vực trong nước chưa ban hành. Điều này đặc biệt quan trọng với các công trình mới như đường sắt tốc độ cao, cao tốc, sân bay.

Ngoài ra, Luật cần cho phép sử dụng tư vấn nước ngoài khi trong nước chưa đủ năng lực, để đảm bảo tính khách quan, khoa học. Việc tổ chức ban quản lý dự án cũng phải linh hoạt, tránh tình trạng "không mời được tư vấn thì dự án ách tắc".

Để bảo đảm quyền lợi doanh nghiệp, khuyến khích đổi mới sáng tạo, Phó Thủ tướng lưu ý, các quy định về thanh toán, quyết toán hiện còn bất cập, nhất là với doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhà thầu phụ; nghiên cứu thay quy định chỉ thanh toán sau khi có kết luận thanh tra, kiểm toán, bằng cơ chế ràng buộc hợp đồng. Thời hạn bảo hành công trình cũng nên giao Chính phủ quy định linh hoạt, phù hợp từng loại dự án.

Đồng thời, Luật cần tạo không gian cho chủ đầu tư áp dụng công nghệ mới, hướng tới công trình xanh, thông minh, chuyển đổi số. Việc điều chỉnh tổng mức đầu tư, thay đổi công nghệ phải được trao quyền chủ động nhiều hơn cho chủ đầu tư, thay vì phụ thuộc quá mức vào cấp trên.

Cập nhật ngày 12/9/2025